Niekorzystna sytuacja na giełdzie i powiększająca się konkurencja na rynku finansowym wymuszają na bankach szukanie coraz nowszych rozwiązań w celu zachęcenia klienta zarówno indywidualnego, jak i instytucjonalnego do lokowania wolnych środków pieniężnych.
Konkurencją dla banków nie są tylko inne banki, także zakłady ubezpieczeń na życie posiadające w swojej ofercie coraz więcej produktów ukierunkowanych na długoterminowe inwestowanie, ale z możliwością wcześniejszej wypłaty wraz z wypracowanymi zyskami. Same banki coraz chętniej rozpoczynają współpracę z firmami ubezpieczeniowymi. W związku z tym coraz częściej spotykamy się w banku z ofertą polisy lokacyjnej. Stworzenie tego typu produktu było odpowiedzią banków na wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych. W tym przypadku firmy ubezpieczeniowe świadczą usługi bancassurance dla banku.
Kiedy oszczędzamy w banku?
Każda pora jest dobra, aby rozpocząć oszczędzanie. Z reguły jednak zaczynamy oszczędzać, gdy rozpoczynamy pracę lub planujemy w dalszej lub bliższej przyszłości kosztowny wyjazd lub zakup drogiej rzeczy. Chętniej także będziemy oszczędzać niż konsumować, gdy zwiększa się oprocentowanie środków w bankach.
Wysokość stóp procentowych ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej, która w ostatnim czasie już kilkakrotnie podwyższyła stopę procentową. Podwyżki są korzystne dla gospodarstw domowych, które w tym czasie lokują pieniądze. Niekorzystne są natomiast dla przedsiębiorstw, dla których automatycznie wzrasta oprocentowanie zaciągniętego kredytu. To z kolei podwyższa koszty prowadzonej działalności, a pomniejsza zyski, co w efekcie daje spadki cen akcji na giełdzie.
Zaczynamy także oszczędzać w banku, gdy: ?niedźwiedź zagląda w oczy giełdzie?. Sytuacja taka ma miejsce obecnie, gdy na doniesienia o niekorzystnej sytuacji na rynku finansowym w USA giełdy zareagowały silnymi spadkami. Pewna część inwestorów indywidualnych wycofała swoje środki finansowe ulokowane bezpośrednio lub pośrednio na giełdzie i przesunęła je na rynek pieniężny. Wzrósł tym samym popyt na lokaty bankowe. Taka reakcja może być niekorzystna dla osób, które planowały ulokowane w funduszach inwestycyjnych środki finansowe wypłacić za kilka lub kilkanaście lat. W tym przypadku zyskowniejsze byłoby pozostawienie ich w towarzystwie funduszy inwestycyjnych, a nie przenoszenie na lokatę, która nawet w pełnej szacie zalet nie dorówna dobrze zarządzanemu programowi inwestycyjnemu TFI.
Bezpieczeństwo lokat bankowych
Z reguły większość społeczeństwa nie interesuje się tym, w jaki sposób zabezpieczone są lokaty bankowe, a dokładniej jaka jest gwarancja zwrotu środków wraz z należnym oprocentowaniem. Słynne powiedzenie ?masz to jak w banku?, straciło trochę na znaczeniu po wrześniowym upadku jednego z największych banków w USA. Zasada too big to fail (TBF), czyli zbyt duży by upaść, nie sprawdziła się w tym przypadku. Znalazła jednak potwierdzenie w odniesieniu do innej amerykańskiej instytucji finansowej, która została zasilona wielomiliardowym kredytem ze strony państwa. W tym momencie wsparcie finansowe uchroniło przed bardzo poważnym kryzysem na światowych rynkach finansowych.
W Polsce, tak jak zresztą w wielu innych krajach, zastanawiano się, w jakim stopniu niestabilna sytuacja finansowa na rynku amerykańskim wpłynie rynek finansowy. W związku z tym 1 października 2008 roku odbyło się w Ministerstwie Finansów posiedzenie Komitetu Stabilności Finansowej. Członkowie, czyli minister finansów, prezes NBP, przewodniczący KNF oraz eksperci uznali, że: ?sytuacja na rynku finansowym w Polsce jest stabilna i nie ma zagrożeń dla systemu finansowego?.
W ochronie depozytów bankowych klientów istotną rolę odgrywa Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Fundusz chroni depozyty, które zostały ulokowane w bankach objętych obowiązkowym systemem gwarantowania na zasadach określonych w ustawie z 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 474). Jak pisze w swoim liście prezes zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego prof. dr hab. Małgorzata Zaleska: ?Bankowy Fundusz Gwarancyjny, z mocy prawa, zapewnia 100-procentową ochronę środków powierzonych bankom ? do równowartości w złotych 1000 euro. W przypadku gdy wartość depozytów klienta jest wyższa niż równowartość w złotych 1000 euro, kwota 1000 euro jest gwarantowana w 100-procentach, natomiast pozostała część depozytów, tj. powyżej 1000 euro ? do równowartości 22 500 euro, jest gwarantowana w 90 procentach.? BFG, oprócz udzielania gwarancji, prowadzi działalność pomocową (udzielanie bankom zwrotnej pomocy finansowej), kontrolną i analityczną. Działania te są prewencyjne, czyli mają zmierzać do zapobiegania upadłości banków.
Lokata i polisa lokacyjna
Według danych GUS na koniec marca 2008 roku w Polsce działalność prowadziły 64 banki komercyjne oraz 579 spółdzielczych. Można więc bez problemu znaleźć placówkę, by założyć lokatę.
Zalety lokat bankowych:
– Stabilne oprocentowanie.
– Możliwość założenia lokaty w wybranych walutach (PLN, USD, EURO, GBF, CHF).
– Możliwość wyboru różnych okresów trwania lokaty.
– Możliwość dokonywania dopłat do lokat.
– Możliwość dokonywania wypłat w czasie trwania lokaty bez konieczności jej zrywania.
– Gwarancja BFG.
Główną wadą lokat bankowych jest konieczność odprowadzania podatku od zysków kapitałowych w wysokości 19 proc. Banki wyszły naprzeciw oczekiwaniom klientów i stworzyły nowy produkt, a mianowicie polisę lokacyjną na życie i dożycie. Mimo że konstrukcja polisy lokacyjnej jest bardzo zbliżona do zwykłej lokaty bankowej, występuje tu bardzo znacząca różnica. Zyski z tytułu wpłacenia środków finansowych na polisę lokacyjną są zwolnione ze wspomnianego podatku, a to ma duże znaczenie psychologiczne. Wiele osób, tuż po wprowadzeniu podatku, wycofało swoje środki i zainwestowało je na GPW, była to swojego rodzaju manifestacja buntu przeciw tym zmianom, które i tak nie przyczyniły się do zubożenia społeczeństwa.
W przypadku śmierci posiadacza polisy lokacyjnej, spadkobiercy otrzymują wszystkie środki (niektóre firmy stosują zapis, że w przypadku śmierci posiadacza takiej polisy środki wypłacone są bez zysków) wpłacone wraz z zyskami, nie pomniejszone o podatek od zysków kapitałowych. Wysokość środków zgromadzonych na polisie lokacyjnej to jednocześnie wysokość sumy ubezpieczenia. Warunkiem otrzymania sumy ubezpieczenia (polisa lokacyjna to umowa ubezpieczenia na życie i dożycie) jest to, że właściciel polisy nie może jej zerwać przed terminem zapisanym w umowie, w przeciwnym razie otrzyma zwrot tylko tego, co wpłacił.
Banki oferują polisy lokacyjne przeważnie na 6 lub 12 miesięcy z zastrzeżeniem minimalnego limitu wpłat. Gdy zbliża się termin rozwiązania polisy, klient może złożyć pisemną rezygnację z przedłużenia umowy, w przeciwnym razie jest ona odnawiana automatycznie, co oznacza reinwestycję sumy ubezpieczenia.
Na polskim rynku działa już wiele banków, które współpracują z firmami ubezpieczeniowymi. Współpraca ta wymuszona została przez rynek, bo jeszcze kilka lat temu zarządy banków działających w Polsce sceptycznie podchodziły to takiej współpracy, a i obecnie niektórym z nich trudno przychodzi akceptacja takiego rozwiązania. Przykładem sytuacji, która wymusiła taką współpracę, był np. dynamiczny rozwój rynku nieruchomości, a tym samym wzrost kredytów hipotecznych, przy których coraz częściej spotyka się ubezpieczenie.
W tabeli zaprezentowano trzy przykłady współpracy banków z firmami ubezpieczeniowymi. W swojej ofercie posiadają lub posiadały do tej pory polisę lokacyjną. Trzeba jednak zaznaczyć, że środkiulokowanena polisie lokacyjnej nie są objęte gwarancjami BFG. Występuje tu jednak opcja wskazania uposażonego jak przy tradycyjnych ubezpieczeniach na życie, gdzie nie ma problemu z wypłatą środków osobie uposażonej, po śmierci posiadacza rachunku.
W przypadku lokaty bankowej nie ma opcji wskazania osoby uposażonej, a jedynie osoby upoważnionej do konta. Z opcji tej klienci w większości nie korzystają, co oznacza w razie najgorszego wypłatę środków spadkobiercom po załatwieniu spraw urzędowych, a niekiedy także potrącenie podatku, gdy spadkobiercy nie wywiążą się z regulowanych ustawą terminów rozliczenia się z urzędem skarbowym (chodzi tu o złożenie odpowiednich dokumentów w określonym czasie).
“Jeśli nie chcesz mojej zguby, daj mi banknot, ale gruby. ”
Jan Sztaudynger
Dorota Ostrowska
Autorka jest dr., adiunktem w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Białymstoku, opiekunem Koła Naukowego ?Economy & Society?
www.alebank.pl/kurier-finansowy grudzień 2008 r.
