Ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego zawiera rozwiązania dotyczące roszczeń konsumenckich, które mają zapewnić jak najlepsze rozwiązanie sytuacji, w której nabywany towar konsumencki nie jest zgodny z zawartą umową.
Zaistnienie niezgodności towaru z umową rodzi po stronie kupującego roszczenia, które mają na celu zdobycie przez niego pożądanego dobra, a jeżeli osiągnięcie tego celu nie jest możliwe, przewidują rozwiązania, w wyniku których konsument nie zostanie poszkodowany w wyniku zawartej umowy i nabytego dobra.
Należy w tym miejscu przypomnieć, że ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej w art. 1 ust. 4 wyłączyła stosowanie do umów sprzedaży konsumenckich postanowień dotyczących rękojmi i gwarancji zawartych w kodeksie cywilnym. Postanowienia dotyczące rękojmi i gwarancji, a także regulacji dotyczących wad rzeczy, zostały zastąpione uprawnieniami przysługującymi z tytułu ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, wada rzeczy została zaś zastąpiona pojęciem niezgodności towaru z umową.
Roszczenie o naprawienie towaru lub jego wymianę
Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy.
Roszczenie o naprawę towaru lub jego wymianę na nowy jest podstawowym roszczeniem konsumenta w przypadku zaistnienia ?wadliwości? towaru. Skorzystanie natomiast przez kupującego z uprawnienia do żądania obniżenia ceny lub z prawa odstąpienia od umowy ma charakter wyjątku i jest uwarunkowane szeregiem okoliczności.
Wybór określonego uprawnienia zależy od kupującego i ma charakter rozłączny, co oznacza, że zgłoszenie przez kupującego jednego roszczenia wyklucza jednocześnie możliwość zastosowania drugiego. W razie niezaspokojenia roszczenia nabywcy oznaczonego w żądaniu z powodu niemożliwości bądź nadmiernych trudności, pozostaje mu skorzystanie z drugiego uprawnienia ? chyba, że jest ono niemożliwe ? którego niezadośćuczynienie przez sprzedawcę otwiera możliwość dalszych roszczeń określonych przez ustawę.
W przypadku towaru mającego charakter rzeczy oznaczonej co do tożsamości, zwłaszcza w przypadku umowy o dzieło (do której stosuje się odpowiednio przepisy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej), uprawnienie kupującego ogranicza się jednak do żądania naprawienia towaru, przy czym ustalenie, czy dana rzecz ma charakter indywidualnie oznaczonej powinno opierać się nie na możliwości identyfikacji, ale na możliwości zastępowalności. Jeżeli towar konsumpcyjny ma postać zbioru rzeczy, roszczenie o naprawienie lub wymianę ogranicza się jedynie do tych elementów zbioru, które pozostają niezgodne z umową.
Naprawa towaru będzie to przywrócenie towaru do stanu zgodności z umową. Naprawa towaru ma być dokonana w sposób skuteczny. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1996 r.(sygn. akt II CKU 35/96) dotyczącym wykonania zobowiązania z gwarancji określonej w kodeksie cywilnym, naprawa rzeczy, polega nie tylko na usunięciu wszystkich ujawnionych wad rzeczy wynikłych z przyczyn w niej tkwiących, ale także na skuteczności tej naprawy, co oznacza, iż usunięto wady w sposób eliminujący możliwość ponownego wystąpienia tych samych wad. Nie każda bowiem naprawa, lecz tylko naprawa skuteczna przywraca uprawnionemu z gwarancji możność niezakłóconego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem.
Naprawa towaru lub jego wymiana powinna nastąpić nieodpłatnie, a ponadto sprzedawca ma obowiązek zwrócić kupującemu poniesione przez niego koszty, a w szczególności koszty demontażu, dostarczania, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. Nieodpłatność oznacza brak obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów przez kupującego związanych z wykonaniem, a także dochodzeniem przedmiotowego roszczenia.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 stycznia 1978 r. (sygn. akt II CR 485/77) wskazał, iż w przypadku dostarczenia kupującemu nowego towaru w miejsce niezgodnego z umową sprzedawca nie może żądać od kupującego dopłaty stosownej kwoty w związku ze wzrostem cen.
Sprzedawcę obciąża także wybór odpowiedniej osoby oraz kwestia wynagrodzenia za naprawę, jeżeli sam nie jest w stanie uczynić zadość żądaniu kupującego.
Nieodpłatność wymiany towaru, oprócz braku obowiązku ponoszenia kosztów związanych z odebraniem towaru, oznacza także niedopuszczalność żądania przez sprzedawcę wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy lub uzależnienia wykonania wymiany od zapłaty wynagrodzenia.
Sprzedawca może odmówić naprawy lub wymiany jeżeli są one niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów. W przypadku niemożliwości wymiany na nowy należy wskazać, że wymiana na inny, zgodny z umową towar, nie będzie możliwa, tak jak wskazano powyżej, wobec rzeczy oznaczonych indywidualnie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 marca 1993 r. (III CZP 31/93) podkreślił, iż kupujący nie ma prawa żądania wymiany towaru na nowy, również wtedy, gdy niewykonanie przez sprzedawcę obowiązku wymiany jest spowodowane zaprzestaniem produkcji rzeczy tego rodzaju.
Naprawa zaś będzie niemożliwa w przypadku zaistnienia takiej niezgodności, że pomimo zastosowania odpowiednich środków celem naprawy, przywrócenie do stanu zgodnego z umową nie będzie obiektywnie możliwe, np. w przypadku nie posiadania przez sprzedawcę części zamiennych do rzeczy lub braku w danym miejscu osób posiadających odpowiednie kwalifikacje.
Nadmierne koszty naprawy mogą być spowodowane np. koniecznością sprowadzenia kosztownych urządzeń lub potrzebą przewozu towaru do odległego miejsca naprawy.
Sprzedawca może nie uczynić zadość żądaniu kupującego, także jeżeli narazi go to na nadmierne koszty. Przy ocenie nadmierności kosztów należy brać pod uwagę wartość towaru niezgodnego z umową, rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności oraz niedogodności wynikające dla kupującego.
Z przeprowadzonej powyżej analizy wynika, że pomimo formalnego przysługiwania konkretnego uprawnienia kupującego do określonego zachowania sprzedawcy, to do sprzedawcy należy ocena czy uczyni on zadość roszczeniu kupującego.
Na podkreślenie zasługuje regulacja skutków prawnych milczenia sprzedawcy na zgłoszone roszczenia kupującego. Zgodnie z brzmieniem art. 8 ust. 3 ustawy, jeżeli sprzedawca na zgłoszone żądanie od kupującego nie ustosunkował się w terminie 14 dni do tego żądania, uważa się, że uznał je za uzasadnione.
Roszczenie o obniżenie ceny. Prawo odstąpienia od umowy
Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej wskazuje, że w pewnych sytuacjach kupujący nie może żądać dokonania naprawy lub wymiany i wówczas ma prawo żądać obniżenia ceny lub może odstąpić od umowy sprzedaży. Prawo żądania obniżenia ceny oraz prawo odstąpienia od umowy mają charakter wyjątkowy i są uwarunkowane szeregiem okoliczności.
Stosownie do treści art. 8 ust. 4 ustawy, kupujący może żądać obniżenia ceny lub odstąpić od umowy, jeżeli:
? sprzedawca nie jest w stanie doprowadzić towaru do stanu zgodnego z umową poprzez wymianę ani naprawę, bowiem jest to niemożliwe lub wymaga nadmiernych kosztów;
? naprawa albo wymiana nie została wykonana przez sprzedawcę w odpowiednim czasie;
? naprawa albo wymiana naraża kupującego na znaczne niedogodności.
Oznacza to, że zwrotu całości lub części pieniędzy od razu, bez żądania najpierw wymiany albo naprawy, można domagać się tylko w przypadku, gdy wymiana albo naprawa narażałyby kupującego na znaczne niedogodności. Gdy niezgodność towaru z umową nie jest istotna, można jedynie żądać obniżenia ceny.
Wykonanie naprawy bądź wymiany towaru przez sprzedawcę powinno nastąpić w odpowiednim czasie.
Przy określeniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany należy brać pod uwagę rodzaj towaru i cel jego nabycia. W tym zakresie zawsze powinny decydować okoliczności konkretnego przypadku.
Kolejną przesłanką uprawniająca do żądania obniżenia ceny bądź odstąpienia od umowy przez kupującego jest narażenie kupującego na znaczne niedogodności w związku z naprawą bądź wymianą dobra. Klauzula generalna, jaką jest przesłanka niedogodności, oznacza możliwość powoływania się na wszelkie okoliczności, które powodują negatywne skutki dla nabywcy. Niedogodność wymiany lub naprawy towaru ma miejsce wówczas, gdy wiąże się dla kupującego np. z koniecznością przyjazdu po odbiór naprawionego towaru z odległej miejscowości. Innym przykładem wydaje się być sytuacja, w której towar notorycznie ulega awarii, co dla kupującego oznacza, konieczność ciągłego zgłaszania się do sprzedawcy celem dokonania naprawy, a w konsekwencji wiąże się z brakiem możliwości właściwego korzystania z rzeczy. Generalne wskazanie, czy też przytoczenie niedogodności nie jest możliwe, bowiem niedogodności, na które może być narażony kupujący należy oceniać dla każdego indywidualnego przypadku.
Roszczenia określone w art. 8 ust. 4 ustawy również zależą od woli kupującego, roszczenia te są bowiem w ustawie określone alternatywnie.
Obniżenie ceny powinno nastąpić w stosownym rozmiarze, tj. przy uwzględnieniu zmniejszenia wartości towaru wskutek jego niezgodności umową.
Najdalej idącym w skutkach roszczeniem przysługującym kupującemu w przypadku zaistnienia niezgodności towaru z umową, jest prawo do odstąpienia od umowy. Na mocy jednostronnego oświadczenia woli zostaje unicestwiona zawarta umowa sprzedaży, albowiem odstąpienie od umowy sprzedaży ma charakter prawnokształtujący. Prawo to jest realizowane poprzez oświadczenie złożone sprzedawcy. Co do zasady oświadczenie takie może być złożone w dowolnej formie. Zgodnie z treścią art. 77 § 2 kodeksu cywilnego, jeżeli umowa została stwierdzona pismem, również odstąpienie od niej powinno nastąpić na piśmie.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 lutego 2003 r. (sygn. akt III CZP 80/02) podkreślił, iż samo odstąpienie od umowy powoduje przejście własności towaru z powrotem na sprzedawcę tj. wywołuje skutek rzeczowy. Oznacza to, że kupujący z chwilą dotarcia jego oświadczenia o odstąpieniu od umowy do sprzedawcy powinien zaprzestać korzystania z rzeczy. Naruszenie tego obowiązku będzie kwalifikowane jako korzystanie z cudzej rzeczy bez zgody właściciela.
Zgodnie z treścią art. 494 kodeksu cywilnego, kupujący odstępując od umowy jest zobowiązany zwrócić sprzedawcy wszystko co otrzymał od niego na mocy umowy, z drugiej strony może żądać nie tylko zwrotu tego, co sam świadczył, ale również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 lipca 1980 r. (sygn. akt II CR 190/80) natomiast wskazał, iż kupujący nie ma obowiązku wynagradzać sprzedawcy za normalne zużycie rzeczy, powstałe przy prawidłowym korzystaniu z niej.
Uprawnienie do odstąpienia od umowy jest ograniczone poprzez przesłankę nieistotności niezgodności towaru z zawarta umową. Zgodnie z art. 8 ust. 4 in fine od umowy sprzedaży nie można odstąpić, jeżeli niezgodność towaru z umową jest nieistotna. W tym wypadku kupujący może jedynie żądać obniżenia ceny. Poprzez wskazane ograniczenie ustawa racjonalizuje działanie kupującego uwzględniając interes sprzedawcy. Chroni także przed nieuzasadnionym ?zrywaniem? umów przez konsumentów.
Nieistotność niezgodności powinna być oceniana ze względu na rodzaj i właściwość towaru, a także cel zawartej umowy sprzedaży konsumenckiej. Niezgodność towaru jest istotna wtedy, gdy kupujący z jej powodu nie może w ogóle korzystać z rzeczy lub zgodnie z jej przeznaczeniem.
W sytuacji, gdy umowa sprzedaży konsumenckiej jest równocześnie umową zawieraną na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, kupującemu przysługuje również prawo odstąpienia od umowy na zasadach określonych w ustawie z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. W tym wypadku – w terminie 10 dni od zawarcia umowy – kupujący może odstąpić od umowy bez podawania przyczyn i wykazywania jakichkolwiek przesłanek.
Na zakończenie należy wskazać, że przedstawionych uprawnień kupującego nie można wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy pomiędzy stronami, zawartej przed zawiadomieniem sprzedawcy o zaistnieniu niezgodności towaru z umową. W szczególności, nie można wyłączyć ani ograniczyć uprawnień wynikających z umowy poprzez oświadczenie kupującego, że wie on o wszystkich niezgodnościach towaru z umową lub przez wybór prawa obcego.
Tak brzmią przepisy i nie ukrywam, że nie są wystarczająco precyzyjne. Pozostawiają zbyt szerokie pole do dowolnej interpretacji, np. co oznacza odpowiedni czas? Uważam, że niczym nieuzasadniona, przedłużająca się naprawa jest dla konsumenta uciążliwa, i w takiej sytuacji kupujący powinien otrzymać towar taki sam, ale sprawny i bez wad.
Autor: Wojciech Kłoskowski ? radca prawny
Artykuł pochodzi
z serwisu porad prawnych
www.eprawnicy.pl
Przeczytaj inne porady prawne:
Zwolnienie pracownika na chorobowym,
Zakaz konkurencji w trakcie trwania zatrudnienia,
Wykroczenia przeciwko prawom pracownika,
Przejdź do spisu treści 700 porad finansowych zawartych na portalu ,
Przejdź na bloga www.blog.finanseosobiste.pl ,
Przejdź do działu Nowe produkty finansowe