TOMASZ BAR: W ostatnich miesiącach wiele się słyszy o zaletach płynących z korzystania z tzw. rajów podatkowych, czyli państw, które oferują zamożnym klientom bardzo niskie podatki w zamian za przeniesienie do nich części, bądź całości swoich rozliczeń finansowych.
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Nie ulega wątpliwości, że takie korzyści istnieją, aczkolwiek wbrew obiegowemu mniemaniu nie wystarczy “założyć firmę” w pierwszym lepszym raju podatkowym, aby uniknąć polskiego podatku dochodowego. Z pewnymi wyjątkami, podatnicy, którzy nie mają na terytorium Polski siedziby lub zarządu, i tak podlegają obowiązkowi podatkowemu od dochodów, które osiągają na terytorium Polski. W pierwszej kolejności wybór zagranicznych struktur korporacyjnych limitują więc przepisy polskiego prawa podatkowego.
Czasami całość operacji gospodarczych podlegających opodatkowaniu udaje się przenieść z Polski, do krajów w których podatek dochodowy w ogóle nie istnieje. Jednakże, dużo częściej niezbędne jest tworzenie bardziej skomplikowanych konstrukcji z wykorzystaniem międzynarodowych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
TOMASZ BAR: Od jakiś kwot majątku/transakcji opłacalne jest korzystanie z rajów podatkowych? Pomimo trwającego kryzysu gospodarczego rośnie zamożność Polaków. Z roku na powiększa się grono osób, zarabiających od kilkuset tysięcy do kilku milionów złotych rocznie. Mamy również do czynienia z dużymi transakcjami jak np. sprzedaż firmy lub znacznej części udziałów w firmie za które były właściciel otrzymuje niekiedy kilkadziesiąt milionów złotych. Nietrudno się domyśleć, że przy tak dużych sumach poza bezpieczeństwem transakcji liczy się tzw. optymalizacja podatkowa, czyli ograniczenie do minimum kwoty podatku, który należy uiścić z tytułu sprzedaży firmy. Jednym ze sposobów ochrony majątku przez fiskusem są tzw. fundusze zamknięte tworzone na zlecenie klientów. Drugim są raje podatkowe. Przy jakich kwotach można powiedzieć, że warto zainteresować się ich ofertą. Czy nie jest mitem powszechna opinia, że raje podatkowe są tylko dla krezusów z listy najbogatszych obywateli?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Istnieją pewne stałe koszta związane z rejestracją wehikułu korporacyjnego poza granicami Polski, stąd przy międzynarodowej optymalizacji podatkowej ?efekt skali? nie jest pozbawiony pewnego znaczenia.
Według mnie bezpieczną granicą po przekroczeniu której międzynarodowa optymalizacja podatkowa przypuszczalnie będzie się opłacać jest kwota 0,5-1 mln zł dochodu rocznie (czyli 95 tys. – 190 tys. podatku dochodowego, który można zaoszczędzić). Należy jednak pamiętać, że są to średnie stawki, albowiem istnieją takie rodzaje działalności, dla których łatwo można dobrać międzynarodową optymalizację podatkową, jak i takie w odniesieniu do których bardzo trudno jest prowadzić międzynarodowe planowanie podatkowe. Stosunkowo łatwo jest przeprowadzić międzynarodową optymalizację podatkową pojedynczych transakcji na rynku kapitałowym (np. sprzedaż udziałów w spółce) oraz handlu międzynarodowego, natomiast najtrudniej jest zastosować ją w odniesieniu do usług, które są świadczone na terytorium kraju.
TOMASZ BAR: Jakie różnice występują pomiędzy przenoszeniem majątku do rajów podatkowych a w/w funduszy zamkniętych?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Struktury z rajów podatkowych są w mniejszym stopniu sformalizowane niż fundusze zamknięte i wiążą się zwykle z mniejszymi kosztami utrzymania. Natomiast tworzenie funduszy inwestycyjnych zamkniętych (FIZ) jest rozwiązaniem stosunkowo drogim. Jednakże, jeśli przedsiębiorca nie zadbał o międzynarodową optymalizację podatkową na odpowiednio wczesnym stadium działalności i posiada pakiet udziałów bądź akcji o wartości np. kilkudziesięciu milionów złotych, to nie jest w stanie tak po prostu ?zniknąć? z nim w którejś z ?czarnych dziur? podatkowych, takich jak Panama czy Belize, nie narażając się na zarzut uchylania się od opodatkowania (oszustwa podatkowego). W tym wypadku warto więc rozważyć transakcję zamiany udziałów na certyfikaty inwestycyjne w FIZ. Operacja taka jest neutralna podatkowo. Sprawa ta budziła pewne wątpliwości, ale zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 31 marca 2009 r. (III SA/Wa 3471/08) opłacenie certyfikatów inwestycyjnych FIZ poprzez wniesienie do funduszu udziałów w spółkach i papierów wartościowych nie powoduje powstania przychodu podatkowego na gruncie CIT. Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby do podwójnego opodatkowania: inwestor byłby opodatkowany zarówno w momencie otrzymania certyfikatów funduszu, jak i w momencie ich zbycia.
Jeśli więc Kowalski chciałby zbyć udziały w swojej spółce konkurentowi za 10 mln zł to zapłaciłby 1,9 mln zł podatku dochodowego. Natomiast, jeśli zamieni te udziały na certyfikaty FIZ, a następnie to FIZ sprzeda udziały konkurentowi, to w ogóle nie pojawi się konieczność zapłaty podatku dochodowego. Teoretycznie konieczność zapłaty podatku pojawi się przy umarzaniu certyfikatu w FIZ, ale i na to istnieją pewne sposoby. Ponadto, konieczność dokonania takiego umorzenia nie musi się wcale pojawić: FIZ może w imieniu Kowalskiego inwestować w inne przedsięwzięcia, kupować nieruchomości, papiery wartościowe czy otwierać lokaty bankowe. Po co więc umarzać certyfikaty?
TOMASZ BAR: Choć skorzystanie z oferty rajów podatkowych może przynieść duże oszczędności podatkowe to nic nie ma za darmo. Jakie są koszty założenia spółki w jednym z krajów o mocno liberalnych przepisach podatkowych? Mam tu na myśli zarówno koszty jednorazowe, jak również opłaty za utrzymanie spółki w raju podatkowym.
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Koszt samej rejestracji podmiotu w raju podatkowym wahać się będzie między kilkaset euro (cena rejestracji spółki np. na Brytyjskich Wyspach Dziewiczych czy na Bahamach) a kilkanaście tysięcy euro (cena założenia fundacji w Liechtensteinie). W wielu wypadkach dużo bardziej istotny jest jednak koszt porady, w jaki sposób wykorzystać taki wehikuł korporacyjny dla skutecznego obniżenia podatku dochodowego w Polsce.
TOMASZ BAR: Czy do rajów podatkowych można przenosić gotówkę, akcje, udziały, jednostki funduszy inwestycyjnych, działa sztuki?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz):
Spółki z rajów podatkowych częstokroć stanowią ?wehikuł korporacyjny? za pomocą którego dokonuje się rozliczeń dużych transakcji, zarządza się akcjami i udziałami. Chodzi tu nie tylko o kwestie podatkowe, ale także o nowoczesne ustawodawstwo w zakresie prawa handlowego, jakie oferują raje podatkowe oraz o zachowanie poufności. Wehikuły z rajów podatkowych to często środek do dokonywania transakcji powierniczych. Przykładowo, niedawny przetarg na sprzedaż najważniejszych aktywów Stoczni Szczecińskiej Nowa wygrał United International Trust z Antyli Holenderskich.
Jednakże, warto też pamiętać, że fizycznie do raju podatkowego nic się nie przenosi. Nie tylko nie jest to niezbędne do osiągnięcia celu podatkowego, ale ponadto mogłoby się to wiązać z ryzykiem naruszenia różnego rodzaju regulacji, przykładowo w kwestii wywozu dzieł sztuki. Natomiast spółka zarejestrowana w raju podatkowym może być bezpośrednio lub poprzez inny podmiot właścicielem jakiegoś majątku w Polsce i np. udostępniać go wcześniejszemu właścicielowi.
TOMASZ BAR: Inwestor planujący otrzymanie znacznych kwot musi się do tego przygotować. Jak długo trwa założenie spółki w raju podatkowym?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Czas zakładania spółki w raju podatkowym waha się od kilku godzin w przypadku Wysp Marshalla do kilku miesięcy w przypadku Monako. Problemem jest jednak nie tyle założenie spółki, co opracowanie odpowiedniego modelu podatkowego, aby pozostawał w pełnej zgodzie z polskim prawem. Odradzamy korzystanie z usług doradców, którzy nie gwarantują zgodności zastosowanych rozwiązań z przepisami prawa polskiego i zajmują się wyłącznie prostym pośrednictwem w rejestrowaniu spółek zagranicznych. W rzeczywistości, spółki które płacą zerowe podatki w raju podatkowym nie zawsze są odpowiednie do optymalizacji podatkowej na terenie Polski, ponieważ mogą one podlegać podatkowi dochodowemu w Polsce.
Jeśli wehikuł korporacyjny zostanie wybrany nieodpowiednio do potrzeb klienta, to grożą mu poważne, negatywne konsekwencje, włącznie z opodatkowaniem sanacyjną stawką w wysokości 75 proc. oraz odpowiedzialnością karnoskarbową.
W pewnych wypadkach konsekwencje korzystania z usług nieodpowiednich doradców są wprost anegdotyczne, jak np. korzystanie z anonimowych rachunków bankowych w Atlantic Swiss Bank oraz First Oceanic Bank, którym licencje bankowe nadał samozwańczy nadzór finansowy Demokratycznej Republiki Somalii, czyli państwa które nie istnieje od 1991 r.
TOMASZ BAR: Które kraje nazywane powszechnie rajami podatkowi są najkorzystniejsze dla Polaków i dlaczego?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): W najprostszym ujęciu są to zazwyczaj kraje, które posiadają korzystne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Polską. Najbardziej znanymi przykładami są Cypr i Luksemburg. Z tego rodzaju rozwiązań możemy korzystać przy minimum ryzyk podatkowych. Znacznie większe korzyści (ale i większe ryzyka z punktu widzenia polskiego prawa podatkowego) wiążą się z korzystaniem z wehikułów korporacyjnych w państwach, gdzie podatek dochodowy dla cudzoziemców nie istnieje, takich jak Belize, Dominika, Panama, Samoa Zachodnie czy Wyspy Marshalla.
Osobiście uważam, że rajem podatkowym, który aktualnie oferuje obecnie największe korzyści w stosunku do ryzyka jest Singapur. Jednakże, warto też pamiętać, że praktycznie każde państwo świata bywa ?rajem podatkowym? dla pewnych rodzajów działalności. Ponieważ istnieją pewne formy operacji gospodarczych, które w Polsce pozwalają obliczyć podatek dochodowy w bardzo korzystnej formule, dlatego także Polska może uchodzić w pewnym zakresie za ?raj podatkowy?.
TOMASZ BAR: Jak wygląda sprawa dziedziczenia środków zgromadzonych w ramach tzw. raju podatkowego. Czy istnieją jasne przepisy chroniące interesy i przepisy przyszłych spadkobierców? Czy właśnie obawy związane z dostępem do majątku po śmierci osoby zakładającej specjalny rachunek w raju podatkowym czynią tą formę optymalizacji podatkowej dość egzotyczną?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Zgodnie z powszechnie przyjętą regułą, w sprawach spadkowych właściwe jest prawo ojczyste spadkodawcy z chwili jego śmierci. Oznacza to, że udziały w spółkach z siedzibami w rajach podatkowych, które są własnością obywateli Polski, są dziedziczone przez ich spadkobierców na równi z wszelkimi innymi składnikami majątku, według zasad określonych w polskim kodeksie cywilnym. Jednakże, istnieją również pewne specjalne rodzaje wehikułów korporacyjnych, które mogą służyć omijaniu przepisów polskiego prawa spadkowego. Należy do nich np. fundacja z siedzibą w Panamie. W tym wypadku ominięcie zapisów polskiego prawa spadkowego stanowi jednak działanie zamierzone, a nie przypadkowy efekt uboczny.
TOMASZ BAR: Na jakie oszczędności licząc w procentach od majątku możemy liczyć korzystając z możliwości raju podatkowego. Czy ostateczny zysk zależy od klasy aktywów, stażu w danym raju czy innych czynników?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Korzyści są zazwyczaj wprost proporcjonalne do skali działalności. Wynika to z tego, że koszt utrzymania spółki z raju podatkowego, często jest stały, bądź zmienia się w niewielkim stopniu w zależności od skali prowadzonej działalności.
TOMASZ BAR: Czy należy posiadać obywatelstwo czy chociażby być rezydentem kraju uznanego za raj podatkowy aby w pełni korzystać z jego usług?
ROBERT NOGACKI (Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz): Zazwyczaj jest odwrotnie, tzn. preferencje podatkowe dotyczą jedynie podmiotów zagranicznych. Zresztą, co ciekawe, niektóre państwa europejskie, które nie są powszechnie określane jako raje podatkowe również ?oferują? niższe podatki cudzoziemcom. Z drugiej strony przykładem kraju, który uzależnia konkretne uprawnienia z obowiązkiem posiadania rezydencji jest Księstwa Monako. Podatek dochodowy zniesiono tutaj w 1809 r., a więc zanim wprowadzono go w większości państw świata (przywrócono go w 1957 r., ale tylko dla obywateli Francji zamieszkałych w Monako). Z korzyści podatkowych, jakie zapewnia Monako korzystają m.in. Roger Moore, Ringo Starr, czy Eva Herzigova. Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz jest w stanie efektywnie pomóc w uzyskaniu rezydencji podatkowej w Monako. Z uwagi na ceny nieruchomości w Monako jest to jedna z najbardziej kosztownych form optymalizacji podatkowej, ale zarazem oferuje bardzo szerokie możliwości.
